E. F. Górski, Czarna Księga. Zbiór najciekawszych procesów kryminalnych dawniejszych i nowszych czasów, tom 1

Kryminał, to gatunek po który najczęściej sięgają czytelnicy. Tak jest również ze mną. Literaturę obyczajową czytam naprzemiennie z kryminalną, czasami przeplatając ją fantastyką. Najczęściej sięgam po kryminały z ostatniego dziesięciolecia, lub nowości sprawdzonych autorów. Tym razem postanowiłam sięgnąć po Czarną Księgę E. Feliksa Górskiego. Ten tytuł mam w dwóch tomach, gdyż obecnie tak on funkcjonuje. Pierwsze wydanie tej książki zostało zaczytane maksymalnie, jak mówi sam Andrzej Piwowarczyk. Drugie wydanie ujrzało światło dzienne dopiero po stu dziesięciu latach i zostało podzielone na tomy. Pierwsze natomiast zostało doszczętnie zaczytane, a całość stanowiąca trzy tomy posiada obecnie jedynie „Ossolineum”. Mamy przed sobą pisany z pasją zbiór reportaży; sam autor informuje nas, że jest to zbiór najciekawszych procesów kryminalnych” – przy czym nie od rzeczy będzie w tym miejscu zauważyć, że parokrotnie ostrzega: „radzimy nie czytać ludziom o słabych nerwach”. Ale zbiór ten jest nie tylko suchą , zebraną z gazet relacją sądowo-kryminalistyczną, typu, który spotyka się dziś często na Zachodzie. Czarna Księga to zbór najciekawszych procesów kryminalnych dawniejszych i nowszych czasów. Należy tu wspomnieć m.in. o osobie Józefa Lesurquesa. W kwietniu 1796 roku napadnięto na powóz wiozący pocztę z Paryża do Lyon. Pracownika poczty zamordowano i obrabowano. Jako sprawców zidentyfikowano trzy osoby: Davida Bernarda, Józefa i Etienne CourriolLesurques. Pomimo zaprzeczeń i protestów niewinności zostaje skazany na karę śmierci. Dopiero po jakimś czasie zostaje zatrzymany prawdziwy sprawca zbrodni, a sprawa kuriera wiozącego pocztę do Lyon stała się jedną z najsłynniejszych pomyłek XVIII wieku. Kolejna ciekawa sprawa dotyczy doktora Castainga, który to prawdopodobnie otruł młodego adwokata, syna zmarłego i dość bogatego notariusza. Dowiedziano się, że zmarły testamentem mianował doktora Castainga. Późniejsze dochodzenie doprowadziło śledczych do informacji, że doktor spowodował śmierć brata Augusta Balleta, następnie razem z nim doprowadził do zmiany woli w testamencie i w ostateczności, gdy jego plan się powiódł pozostało mu jedynie pozbyć się samego Augusta. Na wzmiankę zasługuje równie sprawa Marcina Guerre, który to w 1560 roku poślubił Bertrandę de Rols, młodziutką, bo zaledwie dziewięcioletnią dziewczynkę, samemu będąc niewiele od niej starszym. Niestety przez jakiś czas małżonkowie nie mogli się doczekać potomstwa a znajomi i rodzina dopatrywali się w tym pewnego rodzaju czarów. W końcu gdy Bertranda zaszła w ciążę i urodziła syna, wydawało się, że czar prysł. Niestety Marcin dopuścił się kradzieży na dzierżawionym przez jego ojca polu. Obawiając się jego gniewu uciekł nie mówiąc dokąd się udaje. Ślad po nim zaginął. Po ośmiu latach pojawił się ponownie. Wszyscy poznali w mężczyźnie zaginionego Marcina, jednak jak się okazało nie był tym za kogo się podawał. Początkowo lektura Czarnej Księgi przysparzała mi trochę kłopotów przy czytaniu, a wynikały one z języka jakim jest napisana. Drugiej strony, skoro to zbiór procesów kryminalnych, to czytelnik spodziewa się języka stricte prawniczego. Jak się okazuje autor wyszedł nam naprzeciw i sprawy sądowe opisuje w sposób literacki, historie czyta się jak dobre opowiadania kryminalne, co jest wielkim plusem w odbiorze lektury. Te liczące sobie ponad sto lat utwory częściowo z pogranicza reportażu i literatury – są w przeciwieństwie do wielu współczesnych żywe i barwne, są w wielu miejscach takie, że „się widzi i słyszy”. To co zadziwia w lekturze to przewidywalność autora co do języka, który jest tak naprawdę uniwersalny, prawie, że współczesny. Dzięki temu lekturę Czarnej Księgi czyta się niezwykle łatwo i nie raz przedstawione sprawy są nad wyraz bliskie i realne. Tak jak początkowo podchodziłam z wielką rezerwą do lektury Czarnej Księgi, tak po lekturze obu tomów mogę powiedzieć, że jest to dość ciekawa i wciągająca książka opisująca sprawy które po latach okażą się pomyłką w stosunku do domniemanych sprawców. E. Feliks Górski to Henryk Emanuel Glucksberg, urodzony w 1802 roku w Warszawie, zmarły w 1870 roku, pochowany w Warszawie, na Powązkach. Był synem znanego księgarza i wydawcy warszawskiego Natana Glucksberga, którego nazwisko spotykamy wielokrotnie na kalendarzach z pierwszej połowy XIX wieku. Był uczniem słynnego Liceum Krzemienieckiego, a następnie studiował prawo na Uniwersytecie Wileńskim. To, że Górskie pochodził z rodziny księgarsko-wydawniczej rzutuje na jego zainteresowaniach pisarskich. Pod różnymi pseudonimami – Franciszek Chlewaski, E. Cezary, Emanuel Cezary, E.F. Górski wydaje tłumaczenia z angielskiego i francuskiego. https://sztukater.pl/ksiazki/item/20403-czarna-ksiega-tom-1.html

Na początku XIX wieku pojawiła się niezwykła publikacja, która miała później zmienić nastawienie czytelników do wymiaru sprawiedliwości. Był to pierwszy tom monumentalnego dzieła prawnika F. G. de Pitavala zatytułowany Causes célèbres et intéressantes, w którym zostały przedstawione najważniejsze i najbardziej bulwersujące sprawy kryminalne. Dzieło Pitavala zawierało dokładne opisy prowadzonych śledztw i przedstawiało świat dotąd niedostępny dla przeciętnego mieszkańca – dzięki obszernym cytacjom przemów obrońców i oskarżycieli, fragmentom zeznań świadków, opinii biegłych oraz wyroków sądowych czytelnik mógł przekonać się, jak wygląda rozprawa sądowa. Sprawy opisane przez Francuza pokazywały system sprawiedliwości od podszewki i obalały stereotyp o demoralizacji biedoty- większość wyroków dotyczyła przestępstw popełnionych przez przedstawicieli elity. Sława nowego rodzaju literatury, który od tej pory nazywany jest pitawalem, przybyła także na ziemie polskie. Inspirację z tego dzieła czerpał również syn wydawcy Glucksberga, który pod pseudonimem E. Feliks Górski w 1848 roku wydał dwutomową Czarną księgę, czyli zbiór najciekawszych procesów kryminalnych dawniejszych i nowszych czasów. To zbiór najbardziej wstrząsających zbrodni popełnionych w ciągu kilku wieków. Najnowsza zbrodnia przedstawiona w tej książce pochodzi z 1843 roku. Górski opisuje okrutne morderstwa popełniane głównie z powodów finansowych. Są to zuchwałe napady, kradzieże połączone z zabójstwem. Jedną z najciekawszych spraw przedstawionych w tej niewielkiej objętościowo książce, jest skazanie na śmierć niewinnego człowieka, z powodu jego podobieństwa do jednego z rabusiów. Ta opowieść ukazuje nie tylko ludzką bezsilność wobec bezpodstawnych oskarżeń, ale przede wszystkim wskazuje bezradność francuskiego wymiaru sprawiedliwości, który nie chciał przyznać się do pomyłki. Losy rodziny niesłusznie poddanego egzekucji mężczyzny wzbudzają współczucie i negatywny stosunek do urzędników. Przez wiele lat żona i dzieci skazanego starali się odzyskać dobre imię i skonfiskowany majątek, ale nie udało im się to. Historia Józefa Lesourges jest wzbudziła we mnie wiele emocji i długo nie mogłam otrząsnąć się po niej otrząsnąć. Mimo, że opisywane przez niego sprawy dotyczyły głównie przestępstw popełnianych w Europie, jest to pozycja, po którą warto sięgnąć. Dla osób zainteresowanych prawem to niewątpliwa gratka umożliwiająca poznanie systemu sądowniczego krajów europejskich oraz rodzaj kar stosowanych w przypadku różnych rodzajów zbrodni. Z kolei czytelnicy pasjonujący się kwestią społeczno-obyczajową mogą znaleźć w Czarnej księdze zmieniający się obraz społeczeństwa począwszy od XVI-XIX wieku. Widoczna jest mentalność ludzi oraz motywacje kierujące nimi podczas popełniania przestępstw. Na temat unikatowego znaczenia tej publikacji wypowiada się we wstępie Andrzej Piwowarczyk, który wskazuje na ogrom pracy włożonej w przygotowanie Czarnej księgi. Górski musiał uzyskać dostęp do akt sądowych, co można zauważyć dzięki obszernym fragmentom z przesłuchań świadków, czy wyroków sądowych. Zdobyte materiały ubrał w interesującą fabułę, przesiąkniętą duchem epoki. W narrację wplótł także informacje zdobyte z codziennej prasy, która lubowała się w dokładnych opisach spraw kryminalnych. Czarna księga to fascynująca pozycja, oparta na faktach. Każda z przedstawionych spraw jest bardzo interesująca i doskonale ukazuje ogrom pracy wkładanej w wyjaśnienie zbrodni. Autor świetnie przedstawił historyczne realia i różne typy osobowości, które można spotkać w trakcie prowadzenia sprawy. Są zatem rozbójnicy rządni pieniędzy, makabrycznie zabite ofiary, które miały wiele na sumieniu oraz wyrafinowani mordercy z koneksjami. Dzięki intrygującej fabule i prostemu językowi opowiadania kryminalne czyta się z zapartym tchem i z wypiekami na twarzy. Serdecznie polecam! Muszę także ostrzec wrażliwszych czytelników – autor bardzo szczegółowo opisuje zbrodnię, rodzaj ran zadanych ofierze oraz inne makabryczne szczegóły. https://sztukater.pl/ksiazki/item/20403-czarna-ksiega-tom-1.html